 | Տոսկանինի Արտուրո 1867 թ., ք. Պարմ, Իտալիա 1957 թ., Նյու Յորք |
 | Ա. Տոսկանինիի դամբարանը Միլանի Մոնումենտալ գերեզմանատանը |
Արտուրո Տոսկանինին XX դարի իտալացի խոշորագույն դիրիժորներից է: Նրան անվանել են դիրիժորական փայտիկի արքա:
Արտուրո Տոսկանինին 9 տարեկանից սովորել է Պարմի արքայական երաժշտական դպրոցում՝ թավջութակի, դաշնամուրի և տեսության դասարաններում: 13 տարեկանում հանդես է եկել որպես պրոֆեսիոնալ թավջութակահար: 1885 թ-ին ավարտել է Պարմի կոնսերվատորիայի թավջութակի դասարանը, ընդունվել է իտալական օպերային շրջիկ թատերախումբ՝ որպես թավջութակահար, խմբավարի օգնական, և հյուրախաղերով հանդես եկել Բրազիլիայում: Դիրիժորական առաջին ելույթը 1886 թ-ին էր, Ռիո դե Ժանեյրոյում. ղեկավարել է (առանց նոտաների՝ անգիր) Ջուզեպպե Վերդիի «Աիդա» օպերան: 1887–98 թթ-ին Տոսկանինին եղել է Իտալիայի մի շարք քաղաքների օպերային թատրոնների և սիմֆոնիկ նվագախմբերի դիրիժոր: 1892 թ-ին Միլանում ղեկավարել է Ռուջերո Լեոնկավալլոյի «Պայացներ», 1896 թ-ին Տուրինում՝ Ջակոմո Պուչչինիի «Բոհեմ» օպերաները, արժանացել է ճանաչման և փառքի: 1898 թ-ին Իտալիայում նրա ղեկավարությամբ առաջին անգամ կատարվել է Պյոտր Չայկովսկու 6-րդ սիմֆոնիան: 1898–1929 թթ-ին (ընդհատումներով) Տոսկանինին եղել է Միլանի «Լա Սկալա», միաժամանակ, 1898–1903 թթ-ին՝ Բուենոս Այրեսի (ձմեռային թատերաշրջանների), 1908–15 թթ-ին՝ Նյու Յորքի «Մետրոպոլիտեն» օպերային թատրոնների գլխավոր դիրիժոր: Տոսկանինին ելույթներ է ունեցել աշխարհահռչակ երգիչներ Էնրիկո Կառուզոյի, Ջերալդինա Ֆառարի և ուրիշների հետ: 1910 թ-ին Տոսկանինիի ղեկավարությամբ և Կառուզոյի մասնակցությամբ «Մետրոպոլիտենում» մեծ հաջողություն է ունեցել Ջ. Պուչչինիի «Աղջիկն Արևմուտքից» օպերայի բեմադրությունը (հանդիսատեսը Պուչչինիին 55 անգամ բեմ է հրավիրել): 1913 թ-ին Տոսկանինիի ղեկավարությամբ ԱՄՆ-ում բեմադրվել է Մոդեստ Մուսորգսկու «Բորիս Գոդունով» օպերան: Նույն թվականին Տոսկանինին Իտալիայում մասնակցել է Ջուզեպպե Վերդիի ծննդյան 100-ամյակին նվիրված միջոցառումներին, «Լա Սկալա» օպերային թատրոնում բեմադրել է նրա «Տրավիատա», «Ֆալստաֆ» օպերաները: 1926–36 թթ-ին ղեկավարել է Նյու Յորքի ֆիլհարմոնիկ, 1937–54 թթ-ին՝ ազգային ռադիոյի սիմֆոնիկ նվագախմբերը, 1946–49 թթ-ին միաժամանակ ստեղծագործել է Իտալիայում: Տոսկանինին ղեկավարել է նաև Բայրոյթի (1930–31 թթ.), Զալցբուրգի (1934–37 թթ.), Լոնդոնի (1935– 1939 թթ., իր հիմնած), Լյուցեռնի (1938–39 թթ.) երաժշտական փառատոները: 1936 թ-ին մասնակցել է Պաղեստինի սիմֆոնիկ նվագախմբի (այժմ՝ Իսրայելի ֆիլհարմոնիկ նվագախումբ) ստեղծմանը: Դիրիժորն աշխարհի բազմաթիվ երկրներում մեծ հաջողությամբ ներկայացրել է Յոհան Սեբաստիան Բախի, Լյուդվիգ վան Բեթհովենի, Վոլֆգանգ Ամադեուս Մոցարտի, Ֆրանց Շուբերտի, Ժոզեֆ Հայդնի, Յոհաննես Բրամսի, Ջ. Վերդիի, Ռիխարդ Վագների, Դմիտրի Շոստակովիչի (1942 թ-ին առաջին անգամ ԱՄՆ-ում՝ 7-րդ սիմֆոնիան, որը հեռարձակվել է ռադիոյով և ձայնագրվել. Տոսկանինին ձայնապնակն ուղարկել է Շոստակովիչին) և այլ կոմպոզիտորների ստեղծագործություններից: Ջ. Վերդիի թաղման արարողության ժամանակ ղեկավարել է 900-հոգանոց նվագախումբ: Տոսկանինիի դիրիժորական գործունեությունը տևել է շուրջ 70 տարի: Նրան բնորոշ էին կատարողական հախուռն խառնվածքը, բարձր վարպետությունը, երաժշտական երկի հստակ մատուցումը:
Արտուրո Տոսկանինին սիրում էր կրկնել, որ նվագախումբը չհեծած ձի է, որին պետք է սանձահարել: Եթե ձին զգում է, որ հեծյալ-դիրիժորը բարեսիրտ է, ապա նրան պարզապես գցում է իր վրայից: Նվագախումբը հենց առաջին տակտից հասկանում է՝ դիրիժորն իր գործի գիտակն է, թե ոչ: Տոսկանինին օժտված էր երաժշտական բացառիկ հիշողությամբ. մոտ 30 տարեկանում նրա երկացանկն ընդգրկում էր 165 օպերային ստեղծագործություններ, որոնք ղեկավարում էր անգիր: |
