 | Պետական կարգը՝ հանրապետություն Մայրաքաղաքը՝ Նյու Դելի Տարածքը՝ 3.287,3 հզ. կմ2 Բնակչությունը՝ 1.129,5 մլն Պետական լեզուները՝ հինդի, անգլերեն Դրամական միավորը՝ հնդկական ռուփի |
 | Հնդկուհին ազգային տարազով` սարիով |
 | Լոտոս տաճարը Նյու Դելիում |
 | Հնդկաստանում ազգային տոնակատարությունների մշտական մասնակիցն են նաև զարդարված փղերը: |
 | Գանգեսը Հնդկաստանի սրբազան գետն է: |
 | Մադրասի Սուրբ Աստվածածին հայկական եկեղեցին |
Հնդկաստանի Հանրապետություն Հնդկաստանը պետություն է Հարավային Ասիայում՝ Հնդկական օվկիանոսի ավազանում: Զբաղեցնում է Հնդստան թերակղզին, Անդամանյան ու Նիքոբարյան (Բենգալյան ծոցում) և Լաքադիվյան (Արաբական ծովում) կղզիները: Երկրի տարածքի շուրջ 75%-ը հարթավայրեր ու սարահարթեր են: Հնդստան թերակղզու կենտրոնում Դեկանի սարահարթն է, որից հյուսիս Ինդոս-Գանգեսյան դաշտավայրն է: Հյուսիսում վեր են խոյանում երկրագնդի ամենաբարձր լեռնային համակարգերը՝ Հիմալայներն ու Կարակորումը: Կան քարածխի, նավթի, երկաթի, մանգանի, փայլարի, քրոմի, ցիրկոնիումի պաշարներ: Հնդկաստանի մեծ մասում կլիման մերձհասարակածային մուսսոնային է: Առանձնացվում են կլիմայական 3 սեզոն՝ շոգ և խոնավ (մուսսոնների գերակշռությամբ), համեմատաբար զով և չորային, խիստ շոգ և չորային: Ամռանը (խոնավ սեզոն) թափվում է տարեկան տեղումների 80%-ը: Այստեղ է գտնվում երկրագնդի ամենախոնավ շրջանը. Չերապունջի բնակավայրի շրջակայքում տարեկան տեղումները հասնում են 12.000 մմ-ի: Գետային ցանցը խիտ է: Խոշոր գետերն են Գանգեսը, Բրահմապուտրան, Ինդոսը, որոնց ջրերն օգտագործվում են ոռոգման նպատակով: Հարուստ ու բազմազան է բուսական աշխարհը. միմյանց հաջորդում են մշտադալար ջունգլիները, սավաննաները, տերևաթափ անտառները, արևադարձային և մերձարևադարձային խառնանտառներն ու մարգագետինները: Հարուստ է նաև կենդանական աշխարհը. կան կապիկներ, եղջերուներ, այծքաղներ, հնդկական փղեր, ռնգեղջյուրներ, վագրեր, հովազներ, հիմալայան արջեր, թռչուններ ու սողուններ: Հնդկաստանում ստեղծվել է շուրջ 50 արգելոց և ազգային պարկ (Շիվպուրի, Բանդիպուր, Տարոբա և այլն): Հնդկաստանի տարածքը բնակեցված է եղել դեռևս քարի դարում: Մ. թ. ա. III հազարամյակի 2-րդ կեսին և II հազարամյակի 1-ին կեսին Ինդոսի հովտում գոյություն է ունեցել հնագույն հասարակություն, որի կենտրոններից էր Խարապպա քաղաքատեղին: Այն հայտնի էր հզոր կառույցներով, արվեստի հոյակապ նմուշներով և ուներ սեփական պատկերային գիրը: Մ. թ. ա. II հազարամյակի 2-րդ կեսին հյուսիս-արևմուտքից Հնդկաստան թափանցեցին արիական ցեղերը, որոնց շնորհիվ ձևավորվեց սանսկրիտը (հին հնդկերենը), և ծագեցին համաշխարհային կրոններից երկուսը՝ հինդուիզմն ու բուդդայականությունը: Մ. թ. ա. III դարում, Մաուրյաների դինաստիայի օրոք, ստեղծվեց միասնական Հնդկական պետությունը, որի կենտրոնը դարձավ Մագադհա պետությունը: Այն առավել հզորացավ Աշոկա արքայի օրոք: Պատմիչների վկայությամբ` Աշոկան ծավալել է լայն շինարարական աշխատանքներ: Երկրի բոլոր փայտե պալատների փոխարեն կառուցվել են քարե պալատներ, փորվել ջրանցքներ: I դարում Հնդկաստանը բաժանված էր բազմաթիվ մեծ ու փոքր պետությունների: IV դարի սկզբին Չանդրա Գուպտա I-ը, նվաճելով հարևան երկրները, Գանգեսի հովտում ստեղծեց Գուպտաների խոշոր պետությունը: Այս ժամանակաշրջանը համարվում է Հնդկաստանի ոսկեդարը և աչքի է ընկնում իր մշակույթով, առաջին հերթին՝ ճարտարապետությամբ: VIII դարում Հնդկաստան ներխուժեցին արաբները, և երկրում տարածվեց իսլամը: XIII դարում Հյուսիսային Հնդկաստանը բազմիցս ենթարկվել է մոնղոլ նվաճողների հարձակմանը: 1398 թ-ին Դելի ներխուժեց Լենկթեմուրը, իսկ 1526 թ-ին՝ նրա թոռ Բաբուրը, որը, Հյուսիսային Հնդկաստանի և Աֆղանստանի գրաված տարածքները միավորելով, ստեղծեց Մեծ Մողոլների կայսրությունը, որն առավելագույն ծաղկման հասավ Բաբուրի թոռ Աքբարի օրոք (1556–1605 թթ.): Այս ժամանակաշրջանում Եվրոպայից Հնդկաստան եկան առաջին քրիստոնյաները: Հնդկաստանը եվրոպացիներին պատկերանում էր իբրև հրաշքների ու անհամար հարստությունների երկիր: Ուստի, չնայած բազմաթիվ դժվարություններին ու խոչընդոտներին, եվրոպացի ճանապարհորդներն ու առևտրականները ձգտում էին ամեն կերպ հասնել Հնդկաստան: XVIII դարում անգլիացիները նվաճեցին երկիրը և դարձրին իրենց գաղութը: Անգլիացիների տիրապետությունը տևեց շուրջ 200 տարի: Սակայն, ի վերջո, 1947 թ-ին հնդիկները ծանր պայքարում անկախություն նվաճեցին: Հնդկաստանն աշխարհի ամենաբազմազգ և բազմալեզու երկիրն է, իսկ բնակչության թվով զիջում է միայն իր հյուսիսային հարևան Չինաստանին: Հնդկաստանում ապրում են 85 լեզվով ու բարբառով խոսող մի քանի հարյուր ազգ, ժողովուրդ ու ցեղախումբ: Պետությունը կազմված է 22 նահանգից. յուրաքանչյուր նահանգում իբրև պաշտոնական լեզու ընդունված է տեղական լեզուն (օրինակ` բենգալերենը, մարաթի լեզուն, թամիլերենը և այլն): Կենտրոնական շրջաններում խոսում են հինդի լեզվով, որն ամենատարածվածն է երկրում և ընդունված է իբրև պետական լեզու: Երկրորդ պետական լեզուն անգլերենն է: Խոշոր քաղաքներն են Նյու Դելին, Կալկաթան, Մադրասը, Բոմբեյը: Հնդկաստանը հակադրությունների երկիր է. արդյունաբերության արտադրության ծավալով առաջատար տեղ է գրավում աշխարհում, սակայն մեկ շնչին ընկնող ազգային եկամտի ցուցանիշով 102-րդն է: Նորագույն տեխնիկայով հագեցած գործարանների կողքին կան փոքր արտադրամասեր, որտեղ դեռևս օգտագործվում է ձեռքի աշխատանքը: Երկրի տնտեսության ավանդական ճյուղերին զուգընթաց զարգանում են նաև մեքենաշինությունը, մետաղաձուլությունը, էներգետիկան, քիմիական, տեքստիլ (աշխարհում հայտնի են Քաշմիրի բրդե շալերը), կաշվի-կոշիկի, սննդի արդյունաբերությունը: Երկրի տարածքի 50 %-ը մշակվում է, ոռոգման դեպքում հնարավոր է տարեկան ստանալ 2–3 բերք: Հացահատիկային մշակաբույսերը կազմում են ցանքատարածությունների 70 %-ը: Մշակում են բրինձ (տալիս է համաշխարհային բերքի 30 %-ը), թեյ, ծխախոտ, եգիպտացորեն, ջուտ, շաքարեղեգ, բամբակենի, համեմունքներ: Հնդկաստանն աշխարհի առաջատար երկիրն է մանգոյի, երկրորդը՝ ադամաթզի արտադրությամբ: Հին հնդկական քաղաքներում պահպանվել են հզոր ամրոցներ, գեղեցիկ պալատներ ու տաճարներ: Ողջ աշխարհին հայտնի են Աջանտայի ժայռափոր տաճարների հրաշալի որմնանկարներն ու քանդակները: Փառահեղ է Ջամին (Մարգարտյա) մզկիթը Նյու Դելիում: Այն ապշեցնում է ոչ միայն ճարտարապետական ձևերով, այլև վիթխարի չափերով. հարակից կառույցներով կարող է տեղավորել մինչև 100 հզ. մարդ: Հնդիկները երկրպագում են բազմաթիվ աստվածների՝ Բրահմա, Շիվա, Վիշնու և Կրիշնա, աստվածացնում լեռներ, գետեր (Գանգես), բույսեր (լոտոս), կենդանիներ (կապիկ, փիղ, օձ, հատկապես՝ կով): Հնդկաստանը շախմատի և յոգայի ուսմունքի հայրենիքն է: Այն աշխարհին հայտնի է իր առանձնահատուկ փիլիսոփայական ու կրոնական դպրոցներով, ազգային յուրահատուկ պարով, երգարվեստով ու կինոյով: Հնդիկներն են մշակել թվերի 10-ական համակարգն ու ներմուծել «0»-ն: Հանրահայտ են աստղագետ Վարահամիհիրան, գրողներ Կալիդասը, Ռաբինդրանաթ Թագորը, Ռեդյարդ Քիփլինգը, պետական գործիչներ Մահաթմա Գանդին, Ջավահառլալ Ներուն, Ինդիրա Գանդին, հոգևոր առաջնորդ Դալայ Լամա XIV-ը, կինոռեժիսոր, կինոդերասան Ռաջ Կապուրը, շախմատիստ Վիշվանաթան Անանդը և շատ ուրիշներ:
Հայերը Հնդկաստանում Հայ-հնդկական առնչություններ եղել են դեռևս մեր թվականությունից շատ առաջ: Սակայն առաջին հայ համայնքները Հնդկաստանում ձևավորվել են XVI դարում, ապա ստվարացել XVII– XVIII դարերում (շուրջ 25 հզ. հայ): Առանձնապես շատ հայեր էին ապրում Կալկաթա, Ագրա, Մադրաս, Բոմբեյ քաղաքներում: Նրանք արհեստավորներ, մտավորականներ, պետական պաշտոնյաներ էին: Երկար ժամանակ երկրում ազդեցիկ դիրք ունեին հայազգի խոշոր վաճառականները. նրանց միջոցով էր կատարվում առևտուրը Հնդկաստանի և Ռուսաստանի, Իրանի, Թուրքիայի, Վենետիկի միջև: Հայազգի շատ զորականներ են աչքի ընկել անգլիական գաղութարարների դեմ հնդիկ ժողովրդի մղած ազատագրական պայքարում: XVIII դարի վերջին – XIX դարի սկզբին հայկական դպրոցներ կային հնդկահայ գրեթե բոլոր համայնքներում: Առավել նշանավորն ու երկարակյացը, որ գործում է ցայսօր, Կալկաթայի Հայոց մարդասիրական ճեմարանն է: Մադրասում և Կալկաթայում գործում էին հայկական տպարաններ: 1794 թ-ին Մադրասում լույս է տեսել հայերեն առաջին պարբերականը՝ «Ազդարար» ամսագիրը (վերահրատարակվում է 2008-ից): Հայ իրականության մեջ սահմանադրության առաջին նախագիծը՝ «Որոգայթ փառացը», հրատարակվել է Մադրասում 1788–89 թթ-ին (տիտղոսաթերթի վրա՝ 1773 թ.): Հայերն այստեղ ստեղծել են քաղաքական, մշակութային, բարեգործական, մարզական միություններ ու կազմակերպություններ, որոնց հիմնական նպատակը հայերին ու Հայաստանին սատար կանգնելն էր, ազգային ինքնագիտակցության զարգացմանը նպաստելը, հնդկահայ համայնքի ազգային իրավունքները պահպանելը: XX դարի սկզբից հնդկահայ գաղթավայրն սկսեց նոսրանալ: Այժմ Հնդկաստանում բնակվում է մոտ 200 հայ՝ հիմնականում Կալկաթայում: Գործում են Կալկաթայի Սուրբ Նազարեթ և Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցիները: - Արևելքի ճարտարապետության գլուխգործոց է շահ Ջահանի հրամանով կառուցված Թաջ Մահալ (հայերեն՝ Թագի պալատ) մզկիթ-դամբարանն Ագրայում՝ ի հիշատակ իր հանգուցյալ կնոջ: Կառույցն ունի 5 գմբեթ, բարձրությունը 74 մ է: Սպիտակ մարմարով երեսպատված պատերը դրվագված են գունագեղ քարերով, իսկ գեղեցկությունը լրացնում է կանոնավոր հատակագծով կից պարտեզը: 2007 թ-ից համարվում է աշխարհի նոր 7 հրաշալիքներից:
Պատկերը տես Ասիա հոդվածում: |
