 | Կոնֆուցիուս (մ. թ. ա. 551–479 թթ.) |
 | Ժամանակակից կոնֆուցիուսական տաճար Մալակայում (Մալայզիա) |
Կոնֆուցիուսականությունն ազնվականության շահերն արտահայտող բարոյաքաղաքական ուսմունք է: Հիմքը դրել է փիլիսոփա Կոնֆուցիուսը Չինաստանում, մ. թ. ա. VI դարում:
Կոնֆուցիուսականության ուսմունքի հիմքում «ազնվազարմ այրի» իդեալն է, որը համաձայնության մեջ է «երկնային պատվիրանի» և բարոյականության օրենքի (դաո) հետ, պաշտպանում է վարվելակարգը (լի), օժտված է ծնողների և ավագների հանդեպ որդիական խոնարհումով (սյաո): Սյաոն մարդասիրության (ժեն) և այլ բարեմասնությունների հիմքն է ու երկրի կառավարման ամենաարդյունավետ եղանակը: Ընդունված է, որ Տիրակալի իշխանությունը սրբազան է՝ երկնքից պարգևված, իսկ մարդկանց բաժանումը բարձր և ցածր (ազնվազարմ այրերի ու մարդուկների) խավերի արդարության համընդհանուր օրենքն է: Կոնֆուցիուսականության հիմունքները շարադրված են Կոնֆուցիուսի «Զրույցներ և դատողություններ» գրքում, որը կազմել են նրա աշակերտներն ու հետևորդները (Տյան Ցզի, Սյուն Ցզի և ուրիշներ): Մ. թ. ա. 136 թ-ին՝ Ու Դի կայսեր օրոք, կոնֆուցիուսականությունը հռչակվել է որպես պաշտոնական գաղափարախոսություն: Այն ունեցել է զարգացման նոր շրջան, որը նշանավորվել է գիտնական-պատմաբան և փիլիսոփա Չժու Սիի (1130–1200 թթ.) ուսմունքի նոր փիլիսոփայական համակարգի ստեղծմամբ: Ի տարբերություն վաղ կոնֆուցիուսականության՝ նոր կոնֆուցիուսականության մեջ նշանակալի տեղ ունեն գոյաբանության, բնափիլիսոփայության և տիեզերածնության հարցերը: Հաստատելով սոցիալական կարգերի անսասանությունը՝ նոր կոնֆուցիուսականությունը գերիշխել է Չինաստանի փիլիսոփայական ու հասարակական-քաղաքական կյանքում մինչև XX դարի սկիզբը՝ 1911 թ-ի Սինհայյան հեղափոխությունը: Կոնֆուցիուսականությունը մեծ ազդեցություն է ունեցել նաև Ճապոնիայում, Կորեայում և Վիետնամում:
|
